Twatalichens. Der is al in protte oer sein en jo meie fansels fyne wat je wolle, mar wittenskiplik ûndersyk hat oantoant dat it goed is foar in bern. Ien fan de foardielen is byfoarbyld dat in bern dat twatalich opfoeden is ek maklik oare talen leart. De bern ha dan in saneamd ‘meta-linguistisch bewustzijn‘.
Frysk is myn memmetaal, krekt lykas it Nederlânsk. Dat komt om’t ik twatalich opfoeden bin; de helte fan ‘e famylje is Frysk, de oare helte komt fan bûten Fryslân. Yn myn gefal betsjut twatalichens wêze dat ik beide talen sprek, ferstean, lês en skriuw. Alteast, ik doch myn bêst. Der sille yn myn Fryske skriuwsels fêst noch wol ris wat flaters makke wurde. Mar och, der giet it net om, ik kin it yn elts gefal en bin der grutsk op.
Eins fyn ik it wol jammer dat in hiele protte skoallen yn Fryslân it Frysk net mear as fak jouwe. Mei alle respekt foar elts dy’t net in talenknobbel hat, mar ik fyn dat jo – as jo yn Fryslân wenje – de taal dochs yn elts gefal ferstean moatte. Al is it allinne mar ùt respekt foar de minsken dy’t echt muoite ha mei it sprekken fan Nederlânsk… en ja, dy binne der noch hyltiid.
Fansels binne der ùtsûneringsituaasjes te neamen. Tink mar oan de net-Nederlânske minsken as asylsykers. Derfan hoeche je fansels net te ferwachtsjen dat sy Frysk ferstean gean, as se al muoite dwaan moatte foar it Nederlânsk. Alle begrip en foar harren skeakelje ik graach oer yn in foar harren fersteanbere taal.
Oarsom redeneare moatte wy Friezen ek net te stuch fêsthâlde oan it sprekken fan Frysk as de tahearders net ùt Fryslân komme en de taal echt net ferstean. Skeakelje dan, ùt respekt foar de oar, gewoan oer op it Nederlânsk. Net allinne om’t je dan goed meiinoar prate kinne, mar ek om’t jo sa – as oprjochte Fries – mear respekt fan harren krije. Hâld fan je memmetaal, mar oerdriuw it net.
En derom, ùt respekt foar de Nederlânkstalichen dizze blog ek noch yn it Nederlânsk:
Tweetaligheid. Er is al veel over gezegd en je mag natuurlijk vinden van je wil, maar wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het goed is voor kinderen. Eén van de voordelen is bijvoorbeeld dat een kind, dat tweetalig is opgevoed, ook gemakkelijker andere talen leert. De kinderen hebben dan een zogenaamd ‘meta-linguïstisch bewustzijn’.
Fries is mijn moedertaal, net als het Nederlands. Dat komt omdat ik tweetalig opgevoed ben; de helft van mijn familie is Fries, de andere helft komt van buiten Friesland. In mijn geval betekent het tweetalig zijn dat ik beide talen spreek, versta, lees en schrijf. Tenminste, ik doe mijn best. In mijn Friese schrijfsel zullen vast nog wel eens wat fouten gemaakt worden. Maar ach, daar gaat het niet om, ik kan het in ieder geval en ben daar trots op.
Eigenlijk vind ik het wel jammer dat veel scholen in Friesland het vak Fries niet meer geven. Met alle respect voor de mensen zonder talenknobbel, maar ik vind dat je, wanneer je in Friesland woont, de taal in ieder geval moet kunnen verstaan. Al is het alleen maar uit respect voor de mensen die echt moeite hebben met het spreken van Nederlands…. en ja, die zijn er nog steeds.
Natuurlijk zijn er uitzonderingssituaties te noemen. Denk daarbij aan de niet-Nederlandstalige mensen zoals asielzoekers. Daarvan hoef je natuurlijk niet te verwachten dat zijn het Fries verstaan, als ze al moeite moeten doen voor het Nederlands. Alle begrip en voor hen schakel ik graag over in een voor hen verstaanbare taal.
Andersom geredeneerd moeten wij Friezen ook niet te stug vasthouden aan het spreken van Fries als de toehoorders niet in Friesland wonen en de taal echt niet verstaan. Schakel dan, uit respect voor de ander, gewoon over op het Nederlands. Niet alleen omdat je dan goed met elkaar kunt praten, maar ook omdat je zo – als rasechte Fries – meer respect van hen krijgt. Houd van je moedertaal, maar overdrijf het niet.